1. Nguồn Gốc Và Sự Ra Đời Của Pháp Lam Huế
Theo sử sách, vào mùa Đông năm Đinh Hợi (1827), vua Minh Mạng (1820 – 1841) đã thành lập Pháp lam tượng cục – cơ quan chuyên sản xuất đồ pháp lam phục vụ triều đình. Đứng đầu cơ quan này là nghệ nhân Vũ Văn Mai, một thợ vẽ nổi tiếng trong Nội tạo xưởng.
Ngoài xưởng chế tác tại Huế, triều Nguyễn còn mở thêm các xưởng pháp lam tại Ái Tử (Quảng Trị) và Đồng Hới (Quảng Bình) để phục vụ việc trang trí nội thất cung điện, lăng tẩm và sản xuất đồ sinh hoạt, tế tự. Như vậy, năm 1827 được xem là dấu mốc ra đời của nghệ thuật pháp lam tại Việt Nam.
2. Ảnh Hưởng Và Kỹ Thuật Chế Tác Pháp Lam
Các nhà nghiên cứu nhận định rằng kỹ thuật chế tác pháp lam thời Nguyễn có sự ảnh hưởng từ Quảng Đông (Trung Quốc). Tuy nhiên, trên thế giới, nhiều quốc gia như Anh, Pháp, Hà Lan, Đức, Ý, Nhật Bản cũng có nghệ thuật tráng men kim loại với những tên gọi khác nhau.
Theo Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế, pháp lam được chia thành bốn loại dựa trên phương pháp chế tác và tráng men:
Một trung tâm sản xuất pháp lam nổi tiếng thời xưa là Quảng Đông (Trung Quốc), từ đây, sản phẩm họa pháp lang được đưa đến Việt Nam qua các tàu buôn.
3. Ý Nghĩa Của Tên Gọi “Pháp Lam”
Tên gọi “pháp lam” ở Việt Nam là một đề tài được nhiều học giả nghiên cứu. Trên thế giới, sản phẩm này được gọi bằng nhiều tên khác nhau:
Nhiều giả thuyết cho rằng triều Nguyễn đổi tên từ “pháp lang” sang “pháp lam” để tránh trùng với tên húy của chúa Nguyễn Phúc Lan và hoàng hậu Tống Thị Lan. Một cách giải thích khác cho rằng “pháp” nghĩa là quy tắc, khuôn phép, còn “lam” chỉ màu men xanh truyền thống, nên “pháp lam” ám chỉ nghệ thuật tráng men theo các quy chuẩn nhất định.
4. Sự Hưng Thịnh Và Suy Thoái Của Nghề Pháp Lam
Nghề chế tác pháp lam Huế chỉ tồn tại hơn 60 năm (1827 – 1888), trong khi nghệ thuật pháp lang Trung Hoa phát triển suốt hơn 700 năm. Do đó, về kỹ thuật tạo dáng, chế men, pha màu, trang trí và nung đốt, pháp lam Huế khó có thể sánh bằng pháp lang Trung Quốc.
Pháp lam Huế chủ yếu được chế tác dành riêng cho hoàng cung triều Nguyễn. Sau năm 1945, số lượng hiện vật pháp lam còn lại rất ít, và kỹ thuật chế tác dần thất truyền. Dù có nhiều nỗ lực khôi phục, nhưng đến nay, nghệ thuật pháp lam truyền thống vẫn chưa thể hồi sinh trọn vẹn.
5. Đặc Trưng Của Pháp Lam Huế
Pháp lam Huế đạt đến đỉnh cao dưới triều Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức, khi đất nước ổn định và triều đình hưng thịnh. Nghệ nhân Huế đã phát triển kỹ thuật phối màu độc đáo, tạo ra những tác phẩm pháp lam có khả năng chống chịu thời tiết khắc nghiệt của miền Trung.
Pháp lam Huế thường được dùng để trang trí ngoại thất các công trình cung đình như:
Các họa tiết phổ biến trên pháp lam là rồng, phượng, hoa lá và thơ văn, với gam màu đặc trưng như tím, đỏ, xanh lam, vàng. Ngoài trang trí cung đình, pháp lam còn được ứng dụng trong đồ gia dụng, tế tự và lưu niệm như bát, đĩa, lư trầm, bình hoa.
Dựa trên các tác phẩm còn lưu giữ tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế, có thể thấy pháp lam thời Nguyễn mang đặc trưng riêng, không rập khuôn theo pháp lang thời Minh – Thanh. Đây chính là thành tựu đáng tự hào của nghệ nhân Việt Nam, khẳng định giá trị nghệ thuật độc đáo của Pháp lam Huế trong lịch sử mỹ thuật nước nhà.
Bản tin tổng hợp 21/04/2025
Đối với các kiến trúc sư và kỹ sư hướng đến tính bền vững, hiệu năng và thẩm mỹ, các bề mặt tự làm sạch là một bước đột phá công nghệ. Lấy cảm hứng từ thiên nhiên và được ứng dụng công nghệ nano, các vật liệu tiên tiến này mang lại giải pháp ít bảo trì, thân thiện với môi trường cho các công trình và cơ sở hạ tầng hiện đại. Dù được tích hợp vào hệ thống mặt dựng, kính, các tấm năng lượng mặt trời hay cơ sở hạ tầng công cộng, lớp phủ tự làm sạch giúp giảm thiểu nhu cầu vệ sinh thủ công, bảo vệ tính toàn vẹn vật liệu và nâng cao vệ sinh — lý tưởng cho các thiết kế chú trọng hiệu suất ngày nay.
Bản tin tổng hợp 09/04/2025
Nhật Bản – một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng bởi động đất nhiều nhất thế giới – đang đi đầu trong việc phát triển các giải pháp nhà ở chống động đất tiên tiến. Nổi bật trong số đó là ngôi nhà nổi của Air Danshin Systems Inc., một công nghệ mang tính cách mạng được thiết kế nhằm bảo vệ tính mạng bằng cách nâng toàn bộ ngôi nhà lên khỏi mặt đất khi có địa chấn. Ý tưởng này đơn giản nhưng cực kỳ thông minh: nếu động đất không trực tiếp giết người, mà là các tòa nhà đổ sập trong động đất, thì tại sao không tạm thời nâng ngôi nhà lên khỏi mối nguy hiểm?
Bản tin tổng hợp 31/03/2025
Vào ngày 28/03/2025, một trận động đất mạnh đã xảy ra tại Myanmar, gây thiệt hại nghiêm trọng trên toàn quốc và khiến hơn 140 người thiệt mạng. Mức độ tàn phá ban đầu chưa được xác định rõ ràng, đặc biệt là ở Myanmar, nơi cuộc nội chiến đã làm phức tạp thêm các nỗ lực cứu hộ và khắc phục hậu quả. Thái Lan cũng chịu ảnh hưởng, với ít nhất sáu người thiệt mạng ở Bangkok do sự sụp đổ của một tòa nhà cao tầng đang xây dựng. Trong bối cảnh thảm họa này, một câu hỏi quan trọng được đặt ra: Làm thế nào mà một số quốc gia có thể xây dựng các công trình chống động đất hiệu quả? Một trong những ví dụ tiêu biểu nhất chính là Đài Loan.
Bản tin tổng hợp 28/03/2025
Trong suốt lịch sử xây dựng công trình thủy, người Trung Quốc đã dựa vào tri thức dân gian để bảo vệ nền móng và trụ cầu khỏi sự xói mòn của nước và tác động của dòng chảy. Một trong những phương pháp độc đáo và hiệu quả là sử dụng hàu—một loài sinh vật biển có khả năng bám chặt vào bề mặt cứng, giúp tạo ra một lớp bảo vệ tự nhiên cho công trình. Từ những quan sát thực tế, phương pháp này dần được nghiên cứu và ứng dụng vào các công trình hiện đại, trở thành một giải pháp xây dựng bền vững.
Bản tin tổng hợp 17/03/2025
Đảo nhân tạo là các cấu trúc do con người xây dựng trên các vùng nước, thường là ở đại dương, biển, hồ hoặc sông. Chúng được tạo ra vì nhiều mục đích khác nhau như mở rộng đô thị, phát triển du lịch, xây dựng cơ sở hạ tầng, căn cứ quân sự và dự án môi trường.
Bản tin tổng hợp 19/02/2025
Trong thời đại mà tính bền vững và kinh tế tuần hoàn đang thay đổi các ngành công nghiệp, ngành dệt may đang ở một bước ngoặt quan trọng. Quy định Thiết Kế Sinh Thái cho Sản Phẩm Bền Vững (ESPR) của Ủy Ban Châu Âu hướng đến việc nâng cao độ bền, khả năng sửa chữa và tái chế của sản phẩm dệt may. Hiểu rõ các tiêu chuẩn độ bền dệt may là điều cần thiết đối với các nhà sản xuất, nhà bán lẻ và người tiêu dùng ưu tiên thời trang bền vững và vật liệu lâu dài. Hướng dẫn này khám phá các tiêu chuẩn độ bền quan trọng, phương pháp kiểm tra và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu suất vải, đảm bảo tuân thủ quy định và thực tiễn tốt nhất trong ngành.
Thành viên để lại, Pháp lam Huế là một trong những loại hình nghệ thuật đặc sắc nhất. Pháp lam (hay pháp lang – falang, 琺瑯) là sản phẩm có cốt bằng đồng, được tráng men bên ngoài, có nguồn gốc từ Trung Á. Nghề chế tác pháp lam phát triển rực rỡ trong 5 đời vua triều Nguyễn, để lại những giá trị nghệ thuật tuyệt mỹ.){kind=link}