Floating Houses Amsterdam – Ngôi nhà nổi chống biến đổi khí hậu của người Hà Lan

1. Cấu trúc kỹ thuật – kiến trúc của nhà nổi Amsterdam

Toàn cảnh khu nhà nổi Waterbuurt và Schoonschip tại Amsterdam (nguồn: Theguardian).

Về nguyên lý, nhà nổi Amsterdam là nhà ở cố định đặt trên kết cấu nổi, khác với nhà thuyền truyền thống. Mỗi căn nhà được đặt trên một khối bê tông cốt thép dạng hộp rỗng, kín nước (caisson). Khối này chìm khoảng nửa tầng dưới mực nước, tạo lực đẩy và hạ trọng tâm công trình, giúp nhà ổn định trước sóng gió.[3][4] Phần trên là khung thép hoặc gỗ nhẹ, bao che bằng tường panel và các mảng kính lớn để giảm tải trọng, tận dụng chiếu sáng tự nhiên và tầm nhìn hướng mặt nước.[3]

Một căn nhà nổi nhiều tầng với phần móng bê tông rỗng và thân nhà bằng gỗ, kính (Schoonschip, Amsterdam)

Nhà được neo vào các cọc thép hoặc bê tông cắm sâu xuống đáy hồ. Thông qua cơ cấu vòng trượt, toàn bộ công trình có thể lên xuống theo mực nước nhưng không trôi ngang. Hệ thống điện, cấp nước, thoát nước và cáp viễn thông đi dọc cầu tàu hoặc cọc neo, sử dụng khớp mềm để chịu được chuyển vị tương đối giữa nhà và bờ.[1][3] Nhờ thiết kế tiền chế tại xưởng rồi kéo đến vị trí lắp đặt, chất lượng công trình được kiểm soát tốt, thời gian thi công rút ngắn và chi phí tiệm cận nhà xây trên cạn cùng diện tích.[3][4]

Kết cấu nổi kết hợp với khối bê tông chìm tạo nên một “bộ đệm nhiệt” tự nhiên: nước xung quanh hấp thụ và giải phóng nhiệt chậm hơn không khí, giúp giảm biên độ dao động nhiệt độ trong nhà và nhu cầu điều hòa.[4] Điều này đặc biệt rõ tại các không gian ở tầng thấp, một phần nằm dưới mặt nước.

2. Waterbuurt (IJburg): khu dân cư nổi thí điểm

Waterbuurt (Water District) nằm trong quận mới IJburg phía đông Amsterdam, là một trong những khu dân cư nổi quy mô lớn đầu tiên ở châu Âu.[3][4] Giai đoạn đầu dự án bao gồm khoảng 55–75 căn nhà nổi, cùng một số nhà trên bờ, tạo thành khu phố nước với mật độ tương đương các khu trung tâm truyền thống.[3] Mỗi căn rộng khoảng 120 m², cao 2–3 tầng, với tổ chức không gian phổ biến: tầng thấp nhất (bán âm dưới mặt nước) là phòng ngủ; tầng trên là các không gian sinh hoạt, kết hợp ban công hoặc sân thượng nhìn ra hồ.[3][4]

Khu dân cư nổi Waterbuurt tại IJburg, các cụm nhà nổi được bố trí dọc cầu tàu (nguồn: Monteflore)

Các ngôi nhà được thiết kế bởi kiến trúc sư Marlies Rohmer theo ngôn ngữ hình khối đơn giản, nhấn mạnh tính thực dụng. Mặt đứng sử dụng gỗ, tấm ốp sáng màu và nhiều mảng kính, tạo nên một “khu phố hiện đại trên nước” nhưng vẫn hài hòa với cảnh quan.[3] Cả khu được kết nối bởi hệ cầu tàu nổi, đóng vai trò như đường nội bộ và không gian cộng đồng ngoài trời.

Về mặt xã hội, cư dân Waterbuurt chủ yếu là các gia đình trung lưu, không nhất thiết gắn với nghề hàng hải. Họ lựa chọn sống trên nước vì môi trường yên tĩnh, gần gũi thiên nhiên nhưng vẫn cách trung tâm thành phố khoảng 15 phút bằng giao thông công cộng.[1][4] Waterbuurt cho thấy nhà nổi không chỉ là giải pháp kỹ thuật chống ngập, mà hoàn toàn có thể trở thành một kiểu khu ở hấp dẫn về chất lượng sống.

3. Schoonschip: khu phố nổi bền vững và tuần hoàn

Nếu Waterbuurt là “bằng chứng khái niệm”, thì Schoonschip là bước tiến về bền vững và kinh tế tuần hoàn. Dự án do một nhóm cư dân khởi xướng khoảng năm 2010, với mục tiêu xây dựng “khu phố nổi bền vững nhất châu Âu”.[5] Hoàn thành vào năm 2021, Schoonschip gồm 46 căn nhà trên 30 nền nổi, bố trí dọc theo kênh Johan van Hasselt ở phía bắc Amsterdam.[5][6]

Về kiến trúc, mỗi căn nhà được một nhóm kiến trúc sư khác nhau thiết kế, tạo nên sự đa dạng về hình khối và vật liệu nhưng thống nhất ở các tiêu chí: sử dụng vật liệu ít phát thải, tích hợp mái xanh và tối ưu chiếu sáng tự nhiên.[5] Các căn nhà nổi kết nối với nhau và với bờ bằng một cầu tàu trung tâm (smart jetty), nơi tập trung hạ tầng kỹ thuật và tổ chức không gian công cộng

Về kỹ thuật môi trường, Schoonschip vận hành như một microgrid nổi. Toàn khu lắp đặt khoảng 500 tấm pin mặt trời, kết hợp với bơm nhiệt nước và hệ lưu trữ năng lượng, cho phép các hộ chia sẻ điện qua một lưới điện thông minh, chỉ cần một điểm kết nối với lưới quốc gia.[5][6] Nước thải được tách thành nước xám và nước đen; nước đen được định hướng xử lý sinh học để thu hồi năng lượng và dinh dưỡng.[6] Mái xanh và các cấu trúc nổi trồng cây góp phần giảm hiệu ứng đảo nhiệt và tăng đa dạng sinh học trong lòng đô
thị.[6]

Về mặt xã hội, Schoonschip là một cộng đồng tự quản, nơi cư dân tổ chức thành các nhóm phụ trách năng lượng, nước, giao thông dùng chung và hoạt động cộng đồng.[6][7] Mô hình này cho thấy nhà nổi có thể là hạt nhân cho lối sống xanh và gắn kết, chứ không chỉ là giải pháp công trình đơn lẻ.

4. Ý nghĩa thích ứng khí hậu và gợi mở cho Việt Nam

Từ góc nhìn thích ứng khí hậu, nhà nổi cho phép khu dân cư dâng lên cùng mực nước thay vì phải di dời khi xảy ra ngập lụt. Điều này đặc biệt quan trọng tại các vùng đồng bằng thấp trũng, nơi nước biển dâng đe dọa sinh kế và quỹ đất sinh sống.[1][2] Đồng thời, phát triển nhà ở trên mặt nước giúp mở rộng không gian đô thị mà không phải lấn sâu vào đất nông nghiệp hoặc không gian tự nhiên.[2][3]

Đối với Việt Nam, nơi đồng bằng sông Cửu Long, miền Trung và các đô thị ven biển chịu áp lực lớn từ ngập lụt và triều cường, kinh nghiệm Amsterdam gợi ý một hướng tiếp cận mới cho tư duy “sống chung với lũ”. Bên cạnh các dạng nhà sàn, nhà bè truyền thống, có thể nghiên cứu thí điểm cụm nhà cộng đồng nổi với kết cấu nổi bê tông, neo cọc và kết nối hạ tầng tương tự Waterbuurt, kết hợp các giải pháp năng lượng tái tạo, quản lý nước và chất thải theo hướng của Schoonschip.

Tuy nhiên, việc áp dụng cần đi kèm nghiên cứu kỹ về điều kiện thủy văn, khả năng chịu tải của hệ thống kênh rạch, câu chuyện chi phí – tài chính và khung pháp lý (quy chuẩn xây dựng, đăng ký quyền sở hữu nhà nổi). Hợp tác với các đơn vị đã có kinh nghiệm tại Hà Lan, song song với nội địa hóa vật liệu và công nghệ, sẽ là chìa khóa để mô hình nhà nổi trở nên khả thi tại Việt Nam.

5. Tài liệu tham khảo

[1] Rubin, S. (2021). Embracing a Wetter Future, the Dutch Turn to Floating Homes. Yale Environment 360. Truy cập tại:  https://e360.yale.edu/features/the-dutch-flock-to-floating-homes-embracing-a-wetter-future

[2] Henley, J. (2025). Living with the water: the Netherlands’ floating futures. The Guardian. Truy cập tại: https://www.theguardian.com/world/2025/nov/10/living-with-the-water-the-netherlands-floating-futures-photo-essay

[3] Architectenbureau Marlies Rohmer (2010). Floating Houses in IJburg. ArchDaily. Truy cập tại: https://www.archdaily.com/120238/floating-houses-in-ijburg-architectenbureau-marlies-rohmer

[4] Sanburn, J. (2014). This Floating City May Be the Future of Coastal Living. TIME. Truy cập tại: https://time.com/2926425/the-floating-homes/

[5] Space&Matter (2021). Schoonschip – a sustainable floating community. Space&Matter. Truy cập tại: https://www.spaceandmatter.nl/project/schoonschip

[6] Metabolic (2019). Schoonschip – A Circular Neighborhood on Water. Metabolic. Truy cập tại: https://www.metabolic.nl/projects/schoonschip/

[7] CityChangers (2023). Schoonschip: A Floating Neighbourhood. Truy cập tại: https://citychangers.org/schoonschip-floating-neighbourhood/

• Share
• Facebook
• twitter
• linkedin
• pinterest